Lato to czas szczególnie trudny dla naszych nóg. Jeśli masz problemy z krążeniem, cierpisz na niewydolność żylną lub obrzęk limfatyczny, objawy Twojej choroby mogą się nasilać. Wysoka temperatura powoduje poszerzenia naczyń żylnych, limfatycznych i mikrokrążenia, co ma na celu schłodzenie organizmu. Jednak w przypadku istnienia patologii dochodzi do zastoju krwi i limfy, co może objawiać się obrzękiem, uczuciem ciężkości i bólem kończyn.
Należy jednak pamiętać, że poza patologią w obrębie układu żylnego i limfatycznego, obrzęki mogą mieć również inne przyczyny.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej, zapoznaj się z treścią poniższego artykułu.
Obrzęk to częsty objaw z jakim pacjent zgłasza się do lekarza internisty, geriatry lub flebologa.
Obrzęk powstaje kiedy płyn zawarty w naszej krwi lub limfie (chłonce) wydostaje się poza układ naczyniowy i gromadzi między komórkami.
Należy pamiętać, że naczynia włosowate to nie szczelne rury, lecz struktury przypominające bardziej drobne sito, które może przepuszczać płyn w obie strony. W sytuacji gdy płyn w nadmiarze przedostaje się do przestrzeni pozanaczyniowej, pacjent może zauważyć zwiększenie objętości kończyny oraz charakterystyczne zmiany w obrębie skóry i tkanki podskórnej.
Warto wiedzieć, że wzrost objętości płynu w przestrzeni pozanaczyniowej i pozakomórkowej jest widoczny „gołym okiem” dopiero po osiągnięciu pewnych wartości, indywidualnych dla poszczególnych osób. W zależności od masy ciała i wzrostu chorego objętość ta wynosi od 4 do 7 litrów.
Tłumaczy to dlaczego pewne objawy typowe dla obrzęków, jak chociażby uczucie ciężkości czy ból kończyn dolnych występują czasem jeszcze zanim zaobserwujemy opuchliznę. Jest to również jedna z przyczyn, dla której zaleca się regularne pomiary masy ciała pacjentom cierpiącym na zastoinową niewydolność serca. W tym przypadku przyrost wagi, zwłaszcza jeśli następuje szybko, w ciągu 2-3 dni, może być wynikiem zatrzymania płynów w organizmie i wymagać modyfikacji dawek leków moczopędnych.
Osobom chorującym na niewydolność serca polecam stronę słabe serce, pod patronatem Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego.
Obrzęki – dlaczego powstają?
Z punktu widzenia patofizjologii obrzęki mogą mieć kilka przyczyn, które mogą współwystępować:
- wzrost ciśnienia hydrostatycznego w odcinku żylnym naczyń włosowatych.
Ma to miejsce np. u pacjentów z przewlekłą niewydolnością żylną lub wspomnianą już zastoinową niewydolnością serca.
Dla przypomnienia ciśnienie hydrostatyczne to ciśnienie słupa płynu oddziaływujące na daną powierzchnię pod wpływem grawitacji. Z uwagi na wpływ grawitacji, obrzęki u osób mobilnych obserwuje się przede wszystkim w obrębie kończyn dolnych, natomiast u osób przewlekle leżących w okolicy kości krzyżowej (uwaga na zwiększone ryzyko powstawania odleżyn!). - spadek tzw. ciśnienia onkotycznego osocza krwi.
Ciśnienie onkotyczne to rodzaj ciśnienia osmotycznego powodowanego przez białka osocza (głównie albuminy, które są produkowane w wątrobie). Dlatego też obrzęki onkotyczne obserwujemy u osób niedożywionych, z anoreksją, chorobami wątroby, nerek lub wyniszczonych chorobą nowotworową, u których dochodzi do spadku stężenia albumin czyli głównych białek osocza krwi. - zwiększona przepuszczalność ścian naczyń włosowatych, np. w przebiegu zapalenia.
- utrudniony odpływ chłonki, np. w przebiegu powiększenia węzłów chłonnych lub po ich chirurgicznym usunięciu (w przebiegu choroby nowotworowej), w chorobach pasożytniczych (filariozy), ale również u osób ze znaczną otyłością czy tzw. obrzękiem tłuszczowym (lipedemą).
Rodzaje obrzęków
Obrzęki można podzielić na dwie duże grupy ogólne i miejscowe.
Poniżej przedstawiam najczęstsze ich przykłady.
- Obrzęki miejscowe:
- zapalne (zakaźne i niezakaźne),
- limfatyczne (w przebiegu zaburzeń w odpływie limfy),
- żylne (w przebiegu zaburzeń w odpływie krwi żylnej, np. przy niewydolnych zastawkach żylnych lub zakrzepicy – więcej informacji o zakrzepicy żylnej i jej groźnym powikłaniu – zatorowości płucnej, znajdziecie na stronie copozatorze.pl, pod patronatem Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego),
- alergiczne, np. obrzęk Quinckego.
2. Obrzęki uogólnione:
- pochodzenia sercowego (w niewydolności serca),
- pochodzenia wątrobowego (np. u osób z marskością wątroby, często występuje charakterystyczne wodobrzusze oraz poszerzenie żył wokół pępka – tzw. głowa meduzy, żylaki przełyku oraz okolic odbytu.
- pochodzenia nerkowego (np. w zespole nerczycowym),
- hormonalne (np. w przebiegu nieleczonej niedoczynności tarczycy, estrogenowe),
- z niedoboru białek (u osób niedożywionych, z zaburzeniami wchłaniania, z anoreksją, chorobą nowotworową),
- obrzęki kobiet w ciąży (w diagnostyce różnicowej zawsze należy wykluczyć udział patologii nerkowych, sercowych i wątrobowych!),
- polekowe (np. u osób leczonych przewlekle glikokortykosteroidami),
- idiopatyczne (czyli bez ustalonej przyczyny).
Kiedy zgłosić się do lekarza?
Pamiętaj! Każdy obrzęk, który nie ma oczywistej przyczyny i utrzymuje się powyżej 2 tygodni jest wskazaniem do zasięgnięcia porady specjalisty.
W przypadku występowania dodatkowych objawów, takich jak ból, zmiana zabarwienia skóry, gorączka, konieczna jest pilna konsultacja lekarska.
Jak wygląda diagnostyka obrzęków?
Pierwszym etapem diagnostyki powinien być szczegółowo zebrany wywiad i badanie lekarskie. Istotny jest czas i okoliczności pojawienia się obrzęku, to czy jest symetryczny i czy towarzyszą mu objawy dodatkowe (np. ból, zmiany skórne).
Kolejnym etapem są badania dodatkowe. Mogą być to badania krwi, badanie USG doppler żył kończyn dolnych, ECHO serca, czy inne badania obrazowe. W uzasadnionych przypadkach wykonuje się badanie limfografii barwnikowej lub limfoscyntygrafii.
Ostatnim etapem jest analiza zebranych informacji i ustalenie postępowania terapeutycznego.
W kolejnych postach więcej informacji na temat radzenia sobie z obrzękami.
